TARIM COĞRAFYASI VİZE ÖNEMLİ NOTLAR
1.ÜNİTE
Tarımsal faaliyetler, toplam kara yüzeyinin 3/1’ünü oluşturmaktadır.
İngiltere ve ABD’de çalışan nüfusun % 2’si tarımda istihdam edilmektedir.
Gelişmiş ülkelerde tarım net gelirin % 12 ve % 30 arasında beslenmede harcanmaktadır.
İngiltere’de, kara yüzeyinin 4/5’ü tarım amaçlı kullanılmaktadır.
Dünyada tarımda ekonomik olarak aktif nüfus: 1.320.181.000
İngiltere ve ABD’deki çiftçilerin genel özelliği: Toprak sahibi, başaralı ve zengin olmaları
Uzun vadeli ekonomik kalkınma mücadelesinin kazanılıp kazanılamayacağının tarım sektörünce belirlenebilir: Gunnar Myrdal
Dünyada kıtlık baş göstereceği düşünüldüğü için insanlık, dikkatini Dünyanın ziraat ve hayvancılık bakımından işletilmiş veya işletilmemiş sahalara çevirmiştir. Bu sahalar: Soğuk bölgeler, Amazon ve Kongo havzaları gibi ekvatoral bölgeler, kurak ve yarıkurak bölgeler
Asya kıtası, dünya genelinde tarımda ekonomik olarak aktif nüfusun % 78’ine sahiptir.
Dünyada ekonomik olarak aktif nüfus: 1.320.181
Asya kıtasında tarımda ekonomik olarak aktif nüfus: 1.026.553
Afrika kıtasında tarımda ekonomik olarak aktif nüfus: 227.362
Amerika kıtasında tarımda ekonomik olarak aktif nüfus: 43.177
Avrupa kıtasında tarımda ekonomik olarak aktif nüfus: 19.701
Okyanusya kıtasında tarımda ekonomik olarak aktif nüfus: 3.388
2014 verilerine göre Dünyada tarımda istihdam edilen nüfusun oranı: % 30,57
2014 verilerine göre Hindistan’da tarımda istihdam edilen nüfusun oranı: % 49,7
2014 verilerine göre Güney Asya’da’ tarımda istihdam edilen nüfusun oranı: % 50,78
2014 verilerine göre Avrupa Birliği’nde tarımda istihdam edilen nüfusun oranı: % 5,14
2014 verilerine göre Türkiye’de tarımda istihdam edilen nüfusun oranı: % 21,1
2015 yılında küresel gayri safi yurtiçi hasıla3,9 kat artarak 59,7 milyar dolara ulaşmıştır.
1970-2015 yılları arasında tarım, ormancılık ve balıkçılıkta gerçek küresel katma değer 0,7 trilyon dolardan 2,0 trilyon dolara yükselmiştir.
1970’de küresel katma değere esas olarak katkıda bulunan kıtalar: Asya, Pasifik, Avrupa kıtaları
Tarımsal katma değerin küresel GSYİH’ye katkısı 1970-2015 dönemi boyunca % 4,3’te % 3,3’e düşmüştür.
Verimlilik “Hasılanın üretim faktörlerinden herhangi birine oranıdır.” : 1950’de OECD’nin yayımladığı “Teminologie De La Productivite adlı kitap
Avrupa Birliği’nde tarımın ihracattaki payı tarımsal hammadde olarak ve gıda maddesi olarak: % 1,36/ % 9,31
Avrupa Birliği’nde tarımın ithalattaki payı, hammadde olarak ve gıda maddesi: % 1,27/ % 8,76
Tr’de tarım alanlarının oranı: % 35,7
Avrupa Birliği’nde en fazla tarım işletmesi: Romanya
İşletme başına düşen tarım alanı bakımından en büyük işletme: Çekya
Avrupa Birliği’nde işletme başına düşen tarım alanı: 16,1 hektar
İnsanların aktif ve sağlıklı bir hayat sürdürmeleri için ihtiyaç duydukları besin ihtiyaçlarını tercihlerine uygun, besleyici, yeterli, sağlıklı ve güvenilir gıdaya, yeterli düzeyde fiizksel, sosyal, ekonomik olarak ulaşabilmesi durumu: Gıda güvenliği
Gıda güvenliğinin sağlanması için aynı anda gerçekleşmesi gereken 4 boyut
- Gıdanın bulunabilirliliği
- Gıdanın erişilebilirliliği
- Gıdanın kalite ve güvenliği
- İlk üç boyutun istikrarlılığı
Gıda güvenliğinin “arz yönünü” işaret eden gıda güvenliği boyutu: Gıdanın bulunabilirliliği
Yetersiz gıda erişimi konusundaki kaygılar Gelir, harcama, piyasalar, fiyatlar yoğun politika odaklanmalarına sebep olmuştur.
Gıdanın kalite ve güvenirliliği 4 başlıkta ele alınır.
- Gıda standartlarının uygunluğu
- Mikro besin bulunabilirliği
- Protein kalitesi
- Gıda güvenirliği
Dünyada tarımsal ürün ve gıda fiyatlarının 2007 yılından itibaren hızlı bir yükselişe neden olan etkenler:
Küresel iklim değişikliği gibi nedenlerle kuraklık, sel ve mevsimsel değişikliklerin sık yaşanması, gelişmekte olan ülkelerin tarım ürünlerine olan taleplerin artması ve değişmesi, biyoyakıt kullanımının artması
Ocak 2007-Mayıs 2008 arası dönem: Gıda Krizi
Gıda Krizinin nedenleri:
- Gelir ve talep artışı (Talep yapısındaki değişiklik)
- Biyoyakıt üretiminin artması
- Verim artışı ve teknoloji geliştirme konusunda yatırım eksikliği
- Dış ticaret politikası ve düşük stoklar
- Üretim şokları (İklim değişikliği)
- Yüksek girdi ve taşıma maliyetleri
- Nüfus artışı
Gıda artışının neden olduğu sonuçlar:
Protestolar, tarım ürünlerinde ihracat yasaklaması, ihracat vergilerinin arttırılması, ihracat/ithalat desteklerinin azaltılması
“Hem küresel hem de bölgesel düzeyde tarım, ormancılık ve balıkçılığa ait GSYİH, ekonominin diğer sektörlerinin biraz daha hızlı oranda büyüdüğünü gösteren toplam GSYİH’in Altında kalmıştır.”
2.ÜNİTE
Tarım yeryüzünde zamanımızdan 10-12 bin yıl önce ilk defa Orta ve Batı Asya’da tarım başlamıştır.
Ziraat devriminden önce dünya üzerinde 20 milyon insanın yaşadığı tahmin edilmektedir.
Ziraatın gelişmesinin sonuçları:
Nüfus artışı, ziraat ve hayvancığın yayılması, mülkiyette değişmeler (yerleşik hayat), siyasi toplumlar ve devletler halinde teşkilatlanma
Tarihte bildiğimiz ilk büyük medeniyetler:
Orta Asya, Mezopotamya, Mısır, İndüs, Çin, Suriye, Anadolu, Akdeniz medeniyetleri
Tarımın gelişmesine neden olan faktörler:
Modern tarım biliminin etkileri, ziraatta gübreleme, münavebe, tohum ıslahı, yeni aletler, daha fazla motor ve makinenin kullanımı
Toplayıcılık ve avcılık dönemlerinde insanların besin maddeleri:
Yabani kök, yumru, ot, yabani meyveler, tohumlar, kurbağa, yılan solucan, böcekler
İlkel tarım döneminde insanlar ekim yapılacak yeni arazi bulamadıklarında Başka yerlere göç etmişlerdir.
İnsanın doğal çevreye karşı üstünlük kurmaya başlamasına neden olan dönüm noktaları:
Suni ateşin keşfi ve kullanımı, bitkilerin kültüre alınması
İnsanın doğal çevreye karşı üstünlük kurmaya başlamasına neden olan dönüm noktalarından en önemlisi:
Suni ateşin keşfi ve kullanımı
İnsanların suni ateşi kesiflerinin sonuçları:
Maddi ve manevi güç olmuş, taş aletleri işlenmeye başlamış, dünyanın dört bir yanına dağılmışlar, gıdalarını pişirmeye başlamışlar, yırtıcı hayvanlara karşı korunmuşlar.
İnsanların ziraata başlaması: Neolitik çağ
Neolitik Tarım Devriminin ilk altı merkezi:
Birinci merkez: 10.000-9000 yıl önce Suriye-Filistin’de oluşan ve verimli hilale yayılan “Yakın Doğu Merkezi”
İkinci merkez: 9000-4000 yıl önce Meksika’nın güneyinde oluşan “Orta Amerika Merkezi”
Üçüncü merkez: 8500 yıl önce “Çin Merkezi”
Dördüncü merkez: 10.000 yıl önce “Yeni Gine Merkezi”
Beşinci merkez: 6000 yıldan fazla süre önce Peru ya da Ekvator Andlarında oluşan “Güney Amerika Merkezi”
Altıncı merkez: 4000-1800 yıl önce Orta Missisipi vadisinde oluşan “Kuzey Amerika Merkezi”
Yakın Doğu’da evcilleştirilen ilk tahıl tohumu: Tiriticum monococcum
İlk ziraat şekilleri: Elle dikme, sopa ile dikme, ocak açma ile dikim, çapa ile ekim
Çapa kültürü ilk defa: Tropikal bölgelerde
Çapa kültürü adını Ed. Hahn ve Frederic Ratzel vermiştir.
Günümüzde özellikle Musonlar Asya’sında çapa ziraatı uygulanmaktadır.
İlk yetiştirilen tahıl: Arpa
Tropikal bölgelerde darı ve çeltik, orta kuşakta arpa ve buğday yetiştirilmiştir.
Üçlü tarla düzeninde topraklar:
Birinci grup: buğday, arpa gibi zengin tahıllar
İkinci grup: bezelye, yulaf, fasulye gibi toprağı yormayan bitkiler
Üçüncü grup: Nadasa bırakılan grup
Üçlü tarla düzeni Karbonhidrat ile beslenmeye yönelikti.
İlk tarımsal faaliyetlerin yayıldığı sahalar:
Fırat ve Dicle nehirlerinin oluşturduğu alüvyal ovalar ve Nil nehri vadisi
Buğdayın anavatanı: Batı ve Orta Asya stepleri
Avrupa’da ormanların tahribi Ortaçağ sonlarından itibaren şiddetlenmiştir.
Fransa’da ormanların tahribi Ortaçağdaki savaşlarla birlikte başlamıştır.
Almanya’da orman tahribinin yoğun olduğu devre: 11. ve 13. asırlar
Hayvanların ehlileştirilmesi: Ortadoğu’da
Kümes hayvanları ilk olarak Güney ve Güneydoğu Asya ehlileştirilmiştir.
Manda ilk defa Hindistan’da ehlileştirilmiştir?
Ren geyiği ilk olarak Kuzey Asya ve Kuzey Avrupa’da ehlileştirilmiştir
Keçi, koyun, sığır, at gibi kırsal alanlarda insanların yardımcısı olan hayvanlar Orta Asya’da ehlileştirilmiştir.
Neolitik çağa ait, evcil olduğu sanılan koyun iskeleti İsviçre’de bulunmuştur.
Evcilleştirilen hayvanların en eskilerinden ve ziraat tarihi bakımından en önemlisi: Sığır
Eşeğin anavatanı: Afrika kıtası
At, Mısır’a ilk defa Hyksoslar tarafından sokulmuştur.
Tarikte bildiğimiz en eski ziraat ve büyük medeniyet merkezi: Mezopotamya ve Mısır
Mezopotamya’da tarımda başlıca iş hayvanı: Öküz
Mezopotamya’daki en eski ve en meşhur şehir: Ur şehri
Sümer şehirlerindeki ekonomik merkez: Arkaik
Arkaik’te yapılan faaliyetler:
Mahsul ve hayvan sürülerinin toplanması, kasaplık hayvan etlerinin satılması, derilerin işlenmesi, odun-taş-bronz işlenmesi, banka ofisi hizmeti
“Mısır, Nil’in hediyesidir.” : Herodotes
Mezopotamya ve Mısır’dan sonra saban ziraatının yapıldığı ve buğdayın yetiştirildiği ziraat ve medeniyet merkezleri: Hindistan’da İndüs ve Çin’de Hovang-Ho bölgeleri
Hindistan’da eti yenmeyen hayvanlar: Öküz ve manda
Çin’de tarımda kullanılan yöntemler: Nadas, kaymak kırma
Avrupa’da kaliteli yün ve damızlık koyunlar İspanya’dan ithal ediliyordu.
Eski Amerika’da en önemli hayvan: Lama
Mayaların esas besin maddesi: Köpek ve Hindi
Tarımdaki asıl gelişme milattan 10-12 bin yıl önce başlamıştır.
İlk saban ziraatı: Orta Asya
Anadolu’nun tarih öncesi yerleşmeleri bakımından önemli ziraat merkezi: Çatalhöyük
Mezopotamya’da Çatalhöyük ile karşılaştırılabilecek en eski kültür: Tel Halaf kazılarında ortaya çıkan kültür
Yeniçağda tarımsal faaliyetlerin gelişme gösterdiği, modern tarımın uygulandığı ilk ülke: Hollanda
Yeniçağ’da Amerika’nın Eski Dünya’ya hediye ettiği 3 önemli kültür bitkisi: Mısır-patates-tütün
Eski Dünya’da patates Polonya, İrlanda, Kuzey Almanya, Kuzey Rusya’yı açlıktan kurtarmıştır.
3.ÜNİTE
Ziraatın dayandığı fiziki temeller:
İklim, toprak, su özellikleri, bölgenin jeolojik-jeomorfolojik özellikleri
Ziraatın dayandığı beşeri temeller:
Tarihi gelişim, nüfus özellikleri, karşılıklı ilişkiler
Tarımsal faaliyetleri etkileyen önemli doğal faktör: Röliyef
Röliyefin etkileri: Yükseklik ve eğim özellikleri
Ülkemizde tarımsal faaliyetlerin ileri düzeyde gerçekleştiği yerler:
- Menderes, K. Menderes, Gediz ovaları; Çarşamba ve Bafra ovaları; Çukurova, Anamur ovaları; Konya ve Harran ovaları
Eğimli alanlarda iş zorluğunu ortadan kaldırmak amacıyla yapılan teraslara rastlanılan yerler:
Doğu ve Güney Asya, Peru, Akdeniz Bölgesi, Arabistan
1000 m’den sonra yükselti kademelerinde ortaya çıkan değişiklikler:
Yağış kar olarak düşmekte, ısı azalmakta, toprak karakteri değişmekte, tarla tarımı ortadan kalkmakta, çayırlar ortaya çıkmakta
Kahve çay yetiştirilen yetişme alanları: Assam, Seylan, Kolombiya, Brezilya yaylası
Yerkürenin % 70,8’i sularla kaplıdır.
Su kaynaklarının % 3’ünü tatlı sular oluşturur.
Dünya yüzeyindeki suların % 1,76’sı insanların kullanımına uygundur.
Yüzeysel tatlı suyun % 20’si Baykal gölünde 20’si Huron, Michigan, Superior’daki büyük göllerdedir.
Dünyadaki önemli göller:
Hazar gölü (Dünyanın en büyük iç denizi), Superior gölü (Yeryüzünün en büyük tatlı su gölü), Viktoria gölü (Afrika’nın en büyük gölü), Michigan-Huron gölleri, Tanganika gölü (Orta Afrika’nın en büyük gölü), Büyük Ayı gölü (Kanada’nın en büyük gölü), Baykal gölü (Dünyanın en derin gölü)
Dünyadaki önemli akarsular hangileridir?
Amazon nehri (G.Amerika), Nil nehri (Afrika), Nijer nehri (Batı Afrika), Kongo nehri (Orta Afrika), Zambezi nehri, Parana nehri (Arjantin), Orinoco nehri (Venezüella), Mackenzie ve Yukon nehirleri (Kanada), Missisippi nehri (ABD)
Dünyada kişi başına düşen kullanılabilir su ortalaması: 7 milyar m3
Kişi başına düşen kullanılabilir su miktarı en fazla: Güney Amerika
Yılda kişi başına düşen ortalama kullanılabilir su miktarı 1000 m küpten az olan ülkeler Su fakiri 2000 m küpten az olan ülkeler Su azlığı 8000-10.000’den fazla ülkeler Su zengini olarak kabul edilmektedir.
Dünyadaki toplam su tüketiminin % 54’ü tarım sektöründe sulamada kullanılmaktadır.
Dünyada kişi başına su tüketimi yılda ortalama 8000 m3 civarındadır.
2025 yılından itibaren 3 milyardan fazla kişinin su kıtlığı ile yüz yüze geleceği tahmin edilmektedir.
2050’de 9,4 milyar olması beklenen dünya nüfusunun % 40’ının su sıkıntısı çekeceği tahmin edilmektedir.
4.ÜNİTE
Tarımsal faaliyetler üzerinde etkili olan iklim elemanları:
Sıcaklık, yağış, bulutluluk, rüzgar, nemlilik, sis, basınç ve rüzgarlar
Bitkilerin büyümesini gerçekleştirebilmek için gerekli olan sıcaklık aralığı: 5-54◦ C’ler arası
Bitkilerin sıcaklık isteklerinin yönü: Kutuplardan ekvatora doğru artmaktadır.
Bitkilerin dayanabildikleri en düşük sıcaklık -40◦ C en yüksek sıcaklık +40◦C’yi bulur.
Buğdayın yetişinceye kadar istediği sıcaklık toplamı: +5◦ C’nin üstünde olmak şartıyla 2400◦ C
Mısır ve pamuk için en yüksek sıcaklık: 32-35◦ C
Gelişme ve şeker yapımı için ideal hava sıcaklığı 23-25C’dir. Hasattan birkaç hafta önce şeker teşekkülü için Sıcaklık çok önemlidir.
Kurak ve yarıkurak bölgelerde bitkinin yetişmesinde sınırlayıcı faktör: Yağış yetersizliği
Buğdayın suya ihtiyacı: Sonbahar ve ilkbahar
Buğday ziraatı için uygun bölgeler:
Akdeniz Bölgesi, Tuna ovaları, Rusya’nın kara topraklar kuşağı, Kuzey Amerika’da Preriler alanı, Güney Amerika’da Pampa, Avustralya’nın güneydoğu bölgesi
Yağışların bitkiler için yararlılığı, şui faktörlere bağlı değişmektedir:
Yağışın şekline, süresine ve yoğunluğuna
Bitkilerin yağışlardan yararlanabileceği su miktarı, şu faktörlere bağlı olarak değişir.
Yağışın karakterine, toprağın yapısına, arazinin eğimine, buharlaşmaya, don olaylarına, rüzgar özelliklerine
Işık miktarı şu faktörlere bağlı olarak değişir.
Coğrafi enleme, mevsimlere, yer şekillerine, kara ve denizlerin dağılışına
Bol ışığın, bitkilerin morfolojilerindeki ve fizyolojik yapılarındaki etkileri:
Bitkilerde dal sayısı artmakta, bitki boyu ve boğum araları kısalmakta, kökler uzun ve çok dallı yapı kazanmakta, bitkilerin kuru madde oranı yükselmekte, tane oranı sap saman oranına göre daha yüksek olmakta, tanelerdeki protein oranı yükselmekte, çiçeklenme-meyve ve tohum oluşumu hızlanmakta
Yağışların bitkiler için yararlılığı şu faktörlere bağlı olarak değişir.
Yağışın şekline, süresine, yoğunluğuna, yağışların uzun süre ve yavaş bir şekilde gerçekleşmesine
Düşük sıcaklıklara dayanıklılık üzerinde etkili olan faktörler:
Soğuğun derecesi, su durumu, beslenme, budama
Belli sıcaklıktaki hava kütlesinin sahip olduğu su buharı miktarının, o sıcaklıktaki bir hava kütlesinin sahip olabileceği en fazla su buharı miktarı: Nispi nemlilik
Bitkilerin transpirasyonla kaybettikleri su miktarı ile topraktan aldıkları su miktarı arasında dengenin olabilmesi için havadaki nispi nem oranının % 60’ın altına düşmemesi gerekir.
Sebzeler % 60 ile % 80 civarında nispi neme ihtiyaç duymaktadır.
Ziraat hayatını etkileyen kuraklık formüllerinden en önemlisi:
Emmanuel de Martonne ve Thornthwaite’nin kuraklık formülü
Indis değerlerine göre kuraklık (I<10 Kurak 10<I<20 yarı kurak 20<I<30 yarı nemli I>30 nemli olmak üzeredört grupta incelenir.
Thorntwaite’in formülüne göre iklim tasnifi 4 harf ile belirtilir:
Birinci harf: Yıllık nemlilik indisi İkincisi: sıcaklık tesirlilik indisi Üçüncüsü: yağış rejimine göre ortaya konan indisi Dördüncüsü: Potansiyel Evapotranspirasyo’nun en sıcak üç yaz ayına nispet indisi
3-5 m/s hızındaki rüzgar, bitkilerde solunum ve transpirasyonun normal seyretmesine etkide bulunur.
ABD’de Körfez sıcak rüzgarları Missisipi havzasında sebze yetiştiriciliğinde olumlu etkiler yapmakta Soğuk rüzgarlar ise Brezilya’nın güneyinde olan rüzgarlar gibi bitkilerin büyümesini olumsuz etkilemektedir.
/
5.ÜNİTE
Sıcak topraklar olmaları sebebiyle soğuk ve nemli bölgelerde bitkilerin düşük sıcaklıklardan olumsuz etkilenmelerini engelleyen toprak türü: Kalkerli
Serin topraklar olup sıcak ve kurak bölgelerde kuraklığın bitkiler üzerindeki olumsuz etkilerini azaltan toprak türü: Killi topraklar
Belli başlı ürünlerin istediği toprak türleri:
Kivi: Alüvyal ve hafif asitli topraklar Pamuk: Ağır alüvyal-alüvyal ve killi topraklar
Keten: Orta-ağır bünyeli topraklar Haşhaş: Organik maddece zengin topraklar
Soya: Kumlu-Killi topraklar Enginar: Derin, drenajı iyi topraklar
Toprağın oluşumunda rol oynayan faktörler:
Anakaya, iklim şartları, topografya, biyolojik faktörler, zaman
Toprağın oluşumunda temel faktör: Anakaya
Toprak oluşumunda etkili olan iklim özellikleri: Sıcaklık, yağış, havanın nispi nemi
Ilıman kuşakta Solgun-esmer topraklar gelişirken, serin ve nemli kuşakta podsoller gelişir.
Humus oluşumu Sıcak ve nemli bölgelerde topraklarda çok hızlı olmakta ve aynı hızda yok olmaktadır.
Anakayanın şu özellikleri toprak oluşumu üzerinde etkilidir:
Anakayanın cinsi, mineral bakımından bileşimi, minerallerin boyutları ve yapısı
Funda toprakların özellikleri:
Su sızdırma özelliği iyidir, besin maddeleri ve suyu tutma özelliği iyidir, havalandırmaları çok iyidir, ısınmaları çok iyidir.
Anakaya üzerinde oluşmuş, organik madde bakımından fakir topraklar: Yerli topraklar
Anakaya üzerinden akarsu ve rüzgarlarla başka yerlere getirilerek yığılmış topraklar: Taşınmış topraklar
Drenajın iyi olduğu düz ve düze yakın sahalarda, kısmen bitki örtüsüyle kaplı eğimli sahalarda, iklim ve bitki örtüsünün karşılıklı etkileri sonucu Zonal topraklar oluşmuştur.
Nemli-ılıman iklim kuşağında yaygın olarak bulunan Kahverengi orman toprakları toprakları özellikle Batı Avrupa ve Amerika’da görülen , tarıma tahsis edildiklerinde verimi çok iyi olan topraklardır.
Kara topraklar, Orta kuşakta özellikle Steplerin yaygın olduğu, kışları yağışlı-soğuk, yazları sıcak-kurak geçen yarı kurak iklim özelliklerinin görüldüğü bölgelerde oluşan verimli topraklardır.
Kara toprakların yayılış alanları:
Arjantin, ABD’nin preri sahaları, Romanya, Ukrayna, Türkistan, Çin’deki step sahaları
Sıcak-nemli iklimin hakim olduğu, humus bakımından fakir, verimli olmayan topraklar: Laterit topraklar
Taşkına uğrayan alanlarda, drenaj ve biriktirme olayları sonucu oluşmuş toprak türü: İntrazonal topraklar
Suların drene olduğu killi depolar üzerinde oluşan topraklar: Vertisoller
Halomorfik topraklar, deniz kıyısı yakınlarında oluşmuştur.
Anakayaya bağlı olarak oluşmuş, katların oldukça belirsiz olduğu, kireçli ve verimli topraklar: Rendzina topraklar
Kıyı kesimlerde deniz suyunun etkisiyle ve alüvyal topraklarla çevrili iç bükey alanlarda, suların birikmesiyle ve var olan suyun sıcak devrede buharlaşmaya uğramasıyla Tuzlu-Alkali topraklar oluşur.
“Akarsular tarafından taşınarak biriktirilen malzemenin oluşturduğu genç ve profil oluşumu belirgin olmayan topraklardır. Ziraat yapmaya çok elverişli, özellikle sulamalı ziraatın yaygın olarak yapıldığı topraklardır.” Özelliği verilen azonal toprak: Alüvyal topraklar
“Drenaj şartlarının çok bozuk olduğu alanlarda oluşmuştur. Profil oluşumu söz konusu değildir. Bu alanlar genellikle sazlık ve çayırlıktır. Yer yer bataklıklar görülür. Özelliği verilen azonal toprak: Hidromorfik Alüvyal topraklar
Kolüvyal toprakların özellikleri:
Yüzey akışıyla veya yan derelerle kısa mesafelerden taşınarak eğimin azaldığı alanlarda depo edilmiş materyallerdir.
Tuzluluk ve alkalilik göstermezler.
Sürülerek tarım yapmaya oldukça elverişlidir.
Belirgin profil oluşumuna sahip değildirler.
Kuru-sulu tarım, bağ-bahçe ziraatı iyi şekilde yapılabilir.
Alüvyallar ile yüksek arazi toprakları arasında geçiş özelliği gösterirler.
Kuru-sulu tarım, bağ-bahçe ziraatı Kolüvyal topraklarda iyi şekilde yapılmaktadır.
“Sahil kumu ile alüvyal topraklar arasındaki geçiş yerleridir. Gevşek ve ince kuvars kumudur. Bu topraklarda sadece A ve C katları vardır.” Özelliği verilen azonal toprak: Regosoller
Kıyıya paralel, yakın alanlarda ve akarsu çevrelerinde şu problemler görülür:
Yüksek taban suyu, tuzluluk, yüksek ph
Toprağın korunması amacıyla yapılması gerekenler:
Rüzgarı engelleyen ağaç siperler oluşturulmalı, organik maddeyi arttırıcı bitkiler, değişimli olarak ekilmeli, gübrelemeye önem verilmeli, sulama dikkatli ve usulüne uygun yapılmalı
6.ÜNİTE
Tarımsal faaliyetleri etkileyen başlıca beşeri faktörler:
Nüfus özellikleri, mülkiyet durumu, kooperatifler, sermaye, krediler, devlet destekleri, Pazar, pazarlama, ulaşım şartları, tohum, gübreleme, zirai mücadele, sulama, mekanizasyon
Son yy. içinde tarım alanlarındaki artış Rusya, Avustralya, Kuzey Amerika, Latin Amerika’da gerçekleşmiştir.
1961-2016 yılları arasında Avrupa Birliği’nde nüfus artışı % 25 artış göstermiştir.
1961-2016 yılları arasında az gelişmiş ülkelerde nüfus artışı % 298 artış göstermiştir.
Nüfus yoğunlaşmasının yoğun olduğu bölgelerde tarımsal faaliyetler Ekstansif yapılmaktadır.
Avrupa Birliği’nde kırsal nüfus artışı 1961-2016 arası: % 18
Kırsal nüfusun ABD nüfusu içindeki payı: % 18,2
Tarımda aktif nüfusun çok büyük kısmı: Asya kıtası
Kırsal nüfusun Hindistan nüfusu içindeki payı: % 66,86
Tarımda istihdam edilen nüfusun % 3’ten fazla olduğu ülkeler:
Güney Asya, Türkiye, Avusturya, Yunanistan, Romanya, İtalya, İspanya, Japonya, Macaristan, Hırvatistan, Hindistan, Filipinler, Malezya, İrlanda
Buğday arpa gibi tahılların üretiminin yapıldığı topraklar: 1. Grup topraklar
Bezelye, fasulye, yulaf gibi bitkilerin üretiminin yapıldığı topraklar: 2. Grup topraklar
Roma imparatorluğunda ortaya çıkan toprak mülkiyetinin en belirgin özelliği: Büyük mülklerin (latifundia) varlığı
Roma İmparatorluğunun sosyal yapısında önemli değişmeye yol açan olaylar: Pön savaşları ve Anibal’in seferleri
Toprak sahiplerine topraklarını çitle çevirme hakkını veren kanun: İngiltere (1715)
- Sınıf Toprak Sisteminin ortaya çıktığı Batı Avrupa ülkeleri:
İngiltere, Danimarka, Prusya, Almanya’da Elbe nehrinin doğusundaki bölge
- Sınıf Toprak Sisteminin ortaya çıktığı Batı Avrupa ülkeleri:
Belçika, Hollanda, Almanya, Danimarka
Osmanlı İmparatorluğu’nda 1858’de çıkarılan arazi kanunnamesine göre topraklar:
Mülki topraklar, Miri topraklar, Vakıf topraklar, Metruk topraklar, Ölü topraklar
7.ÜNİTE
Kooperatifler şu değerlere sahiptir:
Kişisel yardım, kişisel sorumluluk, demokrasi, eşitlik, dayanışma
Kooperatif üyelerinin sahip olduğu etik değerler:
Dürüstlük, açıklık, sosyal sorumluluk, diğerlerini önemseme
Kooperatifçilik ilkeleri: İngiltere-Manchester
Kooperatifçilik İlkeleri:
Gönüllü ve herkese açık üyelik, Üyeler tarafından gerçekleştirilen demokratik denetim, Üyelerin ekonomik katılımı, Özerklik ve bağımsızlık, Eğitim-Öğrenim ve bilgilendirme, Kooperatifler arasında işbirliği, Topluma karşı sorumlu olma
Yeni Nesil Kooperatifçilerin çiftçilere sağladığı faydalar:
Daha güvenli bir pazar, daha fazla pazarlama gücü, pazarlama ve üretim karlarına eriştirerek daha fazla karlılık, iş ve gelir yaratma imkanları
Modern anlamda ilk kooperatifçilik: Avrupa Kıtası (Ülke olarak; Almanya ve İngiltere)
Avrupa Birliği ülkelerinde kooperatifçilik: 19. yy
Tarımsal Örgütler Komitesi: 6 Eylül 1958
Avrupa Birliği’nde tarım kooperatifleri sayısı Hollanda’da 98.000 adettir.
Tarımsal kooperatifçilik hareketinin vatanı: Almanya
Almanya’da Raiffeisen adı ile sembol olan tarımsal kooperatifler 1846-1847’de kurulmuştur.
- Wilhelm Raiffeisen ve Hermann Schulze Detitzch’in kooperatifçilik hareketine kazandırdığı değerler, pek çok ülkedeki kooperatifçilik hareketinin başlangıcı olmuştur.
Kooperatiflerle ilgili ilk yasa: 1889
İngiltere’de tarım sektöründeki ilk kooperatif: 1867
Türkiye’de kooperatifçilik: Memleket Sandıklarının kurulmasıyla (Ziraat Bankasına dönüştürüldü.)
Tr’de ilk satış tarım kooperatifi: 1915’te “Kooperatif Aydın İncir Müstahsilleri Ortaklığı” unvanı ile
Ülkemizde en fazla kurulan kooperatifler:
Tarım-satış, tarım-kredi, pancar ekicileri, sulama, esnaf kefalet tüketim, yapı, köy kalkınma kooperatifleri
Bugünkü anlamıyla İtibari Zirai Birlikleri kanununa göre ilk kooperatif: İzmir-1927
1925’te Atatürk’ün de kurucu ortağı olduğu Memurin Erzak Kooperatifi: Ankara
Kooperatifçilik konusunun ilk defa anayasada yer aldığı dönem: Planlı dönem sonrası- 1961 Anayasası
Tek tip çok amaçlı kooperatif modelinin en güzel örneği: Köy Kalkınma Kooperatifi-1964
Türkiye’de en fazla, Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri yapılmaktadır.
Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri:
Köy Kalkınma Kooperatifi, Orman Köyünü Kalkındırma Kooperatifi, Hayvan Üreticileri Tedarik ve Pazarlama Kooperatifi, Çay Ekicileri İstihsal ve Satış Kooperatifi
Sulama Kooperatifleri:
Zirai sulama, Toprak muhafaza, Arazi (Torak ve Su) Kooperatifi
Su Ürünleri Kooperatifleri:
Balıkçılık İstihsal Satış Kooperatifi, Su Ürünlerini Üretim ve Değerlendirme Kooperatifi
İlk Pancar Ekicileri Kooperatifi: Adapazarı-1951
Tarım Satış Kooperatifleri Kooperatifleri, Türk Kooperatifçiliğinde geçmişi en eski olan, örgütlenme seviyesi en yüksek ve uygulamada en etkin olan kooperatiflerin başından gelir.
Ülkemizde ilk Tarım Satış Kooperatifi: Aydın-1911
Tarım Satış Kooperatifleri en iyi şekilde Ege Bölgesi’nde örgütlenmiştir?
Akdeniz Bölgesi’ndeki tarım satış kooperatifleri: ÇUKOBİRLİK, ANTBİRLİK
Karadeniz Bölgesi’ndeki tarım satış kooperatifleri: FİSKOBİRLİK, KARADENİZBİRLİK
Marmara Bölgesi’ndeki tarım satış kooperatifleri: KOZABİRLİK, MARMARABİRLİK, TRAKYABİRLİK
İç Anadolu Bölgesi’ndeki tarım satış kooperatifleri: TASKOBİRLİK, GÜLBİRLİK, TİFTİKBİRLİK
Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki tarım satış kooperatifleri: GÜNEYDOĞUBİRLİK, GAPBİRLİK
Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki tarım satış kooperatifleri: KAYISIBİRLİK
Ortaklarının tarımsal ürünlerini işleyen, işlenmiş ürünü geri veren ya da toptan satışını yapan kooperatifler: Tarım İşleme Kooperatifleri
Çiftçilerin kredi ihtiyaçlarının temininde, önemli kuruluşlar olan kooperatifler: Tarım Kredi Kooperatifleri
Tarım Kredi Kooperatifleri ilk faaliyetine 1929’da başlamıştır?
Yorum Gönder
0 Yorumlar