KIRSAL COĞRAFYA VİZE ÖNEMLİ NOTLAR
1.ÜNİTE
Kırsal alanlara bölgesel ve kültürel coğrafya bakış açısıyla odaklanıldığı dönem: 1950 öncesi
1950-1970’ler arası dönemde ela alınan konular: Tarımsal faaliyetler, arazi kullanımı, nüfus, yerleşim modelleri
1970’lere damgasını vuran faaliyetler: Araştırma alanlarının gelişmesi, siyasi-ekonomik-yapısal teoriler, kırsal yapılanmada yeni ilgi alanları
Kırsal coğrafya çalışmalarına sanayileşme sonrasında Avrupa ve Kuzey Amerika’da olduğu gibi kuzey bölgelerde yer alan küreselleşen ülkelerde Avustralya ve Yeni Zelanda’da odaklanılmıştır.
Bugün gelişmekte olan ülkelerde her dört yoksul insandan Üçü kırsal bölgede yaşar.
Metropolitenlerde nüfus artışının en büyük nedeni: Kırsal kökenli göç
ABD Sayım bürosunun kırsal alan sınıflandırmasına göre kasaba tanımı:
Nüfusu 1000 kişiden daha az, km2’ye 2-6 kişinin düştüğü, çevresinde 500 kişiden az insanın yaşadığı yerler
OECD’nin 2 aşamalı kırsal alan tanımı:
Birincisi: Km2’de 150 kişinin altında olan yerel birimler kırsal olarak tanımlanır.
İkincisi: Bölgeler 3 kategoriye ayrılır: Bir bölgede nüfusun % 50’den fazlası kırsal alanda yaşıyorsa “kırsallığı baskın bölgeler”; nüfusun % 15-50 arası kırsal yerel birimlerde yaşıyorsa önemli ölçüde “kırsal bölge”; nüfusun % 15’inden azı kırsal yerel birimlerde yaşıyorsa “kentselliği baskın bölge” olarak tanımlanır.
İngiltere’de kırsallık tanımlanırken şu özellikler ele alınmıştır:
Nüfus yoğunluğu ve değişimi, göçle gelen nüfus, giden nüfus, yaş profili, eve ait bazı özellikler, ziraatta çalışan işgücünün payı, şehir merkezine yakınlık
Kırsalı tanımlayan en önemli kimlikler: Sosyal özellikler ve ekonomik yapı
Asya’da BM’nin tahminine göre 2050’de şehirsel nüfus 2 milyara ulaşacaktır.
Tarım istihdamın azalma nedenleri: Gelişmiş ulaşım, tarım araç-gereçleri, gübre kullanımı, genetiği değiştirilmiş ürünler
Etiyopya’da insanların % 87’si kırsal alanda yaşar.
Gelişmiş dünya, kırsal alan çalışmalarında şu etkenleri inceler:
Kırsal yerleşmelerin köken-gelişme-dağılımlarını, kırların tekrar nüfuslanılmasını, kırsal değişimin sebep-sonuçlarını, kırsal alanların rekreasyonel kullanım şeklini-turizmi-planlamayı, şehirlilerin kırsal alandaki artan etkilerini
Savaş sonrası yerleşim planlamalarının örgütsel olarak ele alınmasını gerekli kılmıştır. Avrupa ve Amerika’da bu hizmeti sunan kuruluşlar OECD ile işbirliği içinde çalışmaktadır.
OECD, kırsal alanları tanımlamak için Nüfus yoğunluğu kriterini kullanır.
Deniz veya ırmak sularının basmasını önlemek maksadıyla setlerle çevrilen, suyu drene edilen ve tarıma açılan alanlar: Polder
Plansal örgütlemeyle polder oluşturulan yerler:
Hollanda, Fransa’da Flanders, İtalya’da Toscano ve Lazio, Venedik, İspanya, Portekiz, Japonya, Mısır
ABD’de 20. Yy başında bölgeler arasında önemli gelişmişlik farkları ortaya çıkmıştı?
1929 Ekonomik Krizinden çok etkilendiği için, ABD’de Tenessee Vadisini Kalkındırma
politikası uygulamaya konulmuştur.
Ülkemizde GAP’a benzer çalışmaların görüldüğü ülkeler:
Fransa’da Moselle-Saone-Rhone ekseni, Brezilya’da, Fransa’da Bretagne bölgesi
Tarımsal kesimdeki randımanı arttırmak için Remem rement uygulaması ve kooperatif denemeleri yapılmıştır.
2.ÜNİTE
Meskenlerin kuruluşundaki fiziki ve beşeri faktörler:
Bitki örtüsü, yüzey şekilleri, su kaynakları, ekonomik faaliyetler, gelenek-görenekler, medeniyet
Mağaralarda yaşamın sürdüğü ülkeler:
Fransa, İsviçre, İspanya, İtalya, Kuzey Afrika, Suriye, Filistin, Türkiye
Step bölgelerinde hakim mesken tipi: Toprak ve taş
İç ve Güneydoğu Anadolu’da Düz damlı damlı meskenler yer alırken Batı Avrupa’da çatılar dikleşmektedir.
Odaların yanında, yetiştirilen ürünler, çeşitli araç-gereçler, hayvanların da aynı çatı altında olduğu evler: Bileşik ev
Doğal barınakların başlıca örnekleri:
Ağaçlar ve mağaralar
Doğal meskenler olarak ağaç meskenler: Ekvatoral bölge
Türkiye’de mağara meskenlere örnek: Ürgüp-Göreme, Midyat
Mağara meskenlere İspanya’da Endülüs’te Granada bölgesinde, Fransa’da Loire ve Dordogne bölgelerinde rastlanır.
Granada bölgesinde mağara meskenler Pliosen devrine ait konglemeralara oyularak oluşturulmuştur.
Afrika’da Tunus’un güneyinde Matmata bölgesinde yumuşak kumtaşına oyulmuş 7-8 m derinlikte mağara meskenler vardır.
Kuzey Çin’de lös sahalarındaki mağaralar: Lös-kuyuköy
Çin, Tunus ve Libya’da görülen gömük evlerin özellikleri:
0,5-2,5 m kadar yerin içine gömüktürler, çatıları iki tarafa eğimli-konik-düz şeklindedir, meskene giriş baca deliğindedir.
Ülkemizde gömük evler: Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu
Çadır, araba, mavna, kayık gibi bir yerden diğer yere kolaylıkla nakledilebilen meskenler: Göçebe meskenler
Göçebe evlerin en mükemmel ve yaygın tipi: Çadırlar
En eski ve mükemmel çadır tipi Türk ve Moğolların çadırlarıdır.
Yurt adı verilen Orta Asya’daki çadırların özellikleri:
Ahşap kafes işi, keçe kaplamalı, taşınabilir, akordeon gibi açılır-kapanır, taşınabilir ahşap parmaklıklı panolar üzerine oturtulmuş, yassı kubbe damlı, üzerleri keçe ve hayvan postuyla örtülü, kurulup sökülmesi kolay, 5-6 m çapında ve 3 m yükseklikte
Kuzey Kutbunda ren geyiği derisinden yapılan, koni biçimindeki çadırlarda (Tepee) yaşayan topluluklar : Laponlar, Samoyetler, Tunguzlar, Eskimolar
Uzakdoğu’daki göçebe meskenler: Mavna ve kayık
Yaylacılık hareketinin yoğun olduğu bölgelerdeki mesken türleri:
Çadıra ek olarak, kerpiç, taş, ağaç ve kamıştan yapılan eğreti meskenler
Kuzey Afrika’da kerpiçten yapılan meskenlerin adı: Gurbi
Eskimolar sertleşmiş kar ile yaptıkları meskenlere İgloo (kar mesken) denir.
Ahşap meskenlerin dünyada görüldüğü yerler:
Eski Dünya’nın tropikal ve ekvator ormanları, Afrika, Asya ve Okyanusya kıtaları
Güney ve Güneydoğu Asya’nın en ilkel ve en çok rastlanan ahşap kulübe şekilleri:
Malaka, Sumatra, Bornea, Yeni Gine ilkel kavimlerinin dal ve yapraklardan ibaret paravana şeklindeki kulübeler
Çin, Hindi, Borneo, Cebeles, Molük, Filipin adalarının karakteristik mesken tipi: Kazıklar üstünde inşa edilen ahşap meskenler
Blok evlerin özellikleri:
Ağaçların gövdeleri üst üste getirilir, kütüklerin araları taş-toprak-ot-yosun ile doldurulur, dikdörtgen şekillidir, çatı iki tarafa doğru az meyillidir ve direklerle tutturulur, çatı kenarları ince tahtalarla örtülüdür, tahtaların üzerine bazen taşlar yerleştirilir.
Blok evlere Tr’de Kuzey Anadolu’da rastlanır.
Blok evlere dünyada İskandinavya, Finlandiya, Rusya, Sibirya, Kanada’da rastlanır.
Kuzey Anadolu’da, dam örtüsünü teşkil eden ince tahtalar: Hartama ya da bedavra
Ahşap meskenlerin iskeletleri: Karkas
Dört köşeye dikilmiş direklerin arası ağaç dallarıyla örülmüş olup, bu ağaç dallarının içi çakıl-taş-toprak-yongayla doldurulmuş ahşap meskenler Bağdadi yapı şekline benzemektedir.
Bağdadi yapıların Artvin civarındaki ismi: Çakatura
Ana direkler arasına çakılan direklerin arasının taşla doldurulduğu, duvarların sıvandığı ya da tahtalarla örüldüğü Dolma Evler de bağdadi yapılara benzer.
Duvarları çit şeklinde örülen ev tiplerine Tr’de: Marmara, Ege, Güneydoğu Anadolu
Çit şeklinde örülen evlere Adapazarı’nda verilen isim: Çiteme
Tr’de toprak evin asıl sahası: Orta Anadolu
Toprak meskenler Tr’de: Doğu, Güneydoğu, Güney Anadolu, Marmara, Ege bölgeleri
Arı kovanı şeklindeki toprak meskenler Suriye steplerinde yer almaktadır.
Düz damlı toprak meskenler, Tr’de: İç Anadolu’da
Düz damlı toprak evler: Balkan ülkelerinde, Rusya steplerinde
Taş evlerin görüldüğü yerler:
Suriye’nin volkanik dağlık bölgeleri, Büyük Sahra’nın dağlık bölgeleri, Alpler, Tr’de Ürgüp-Göreme
3.ÜNİTE
Geleneksel tarım ekonomisinin hakim olduğu yerlerde merkeze uzaklığı belirleyen temel faktör: Pazar alanına olan uzaklık
Köylerde yerleşim alanları ile ihtiyaçlarını karşıladıkları yer arası mesafe: 6-8 km
Dampa olarak adlandırılan evler, büyük evin uydusu şeklinde olup pirinç tarlalarına daha yakındır.
Tropikal bölgelerde Sudan, Amazon, Kongo, Yeni Gine gibi ilkel çapa tarımının uygulandığı yerlerde tarlalar ve köyler sık sık yer değiştirmektedir.
Tr’de dağınık yerleşmeler: Karadeniz Bölgesi, Doğu Anadolu Bölgesi (Özellikle Doğu Karadeniz)
Dağınık yerleşmelere örnek: Farmstead, Einode, Münferid çiftlik, Einodhof, Township
Dağınık yerleşmenin en belirgin örneğini oluşturan Farmsteadlerin görüldüğü ülkeler:
ABD, Arjantin, Kanada, Avustralya
Kuzey Amerika, Güney Afrika Birliği, Avustralya, Yeni Zelanda Dağınık yerleşme sahalarıdır.
Blackfond/Dakota Sioux’taki göçebe Kızılderililer Tepees adı verilen çadırlarını sezonluk olarak taşımakta, izon sürüleri ve yabani bitkilerin olgunlaşma dönemine göre göç etmektedirler.
İç Anadolu Bölgesi’nde toplu yerleşmeler görülür.
Avrupa’nın güneyinde Alp dağlarının kuzey yamaçlarında dağlık olmasına rağmen, daha çok köyler ya da Hemeau ve Weiler’lar yer alır.
İspanya’da her bölgede Asturia ve Galicia bölgeleri dahil Toplu kır yerleşmesi hakimdir.
Toplu yerleşmeler: Düz alanlar, ovalar, orta iklim kuşağında güneye bakan yamaçlar, taraçalar, birikinti konileri
Avrupa’da Paris Havzasından Hersinya dağlarının kuzey eteklerini takiben Ukrayna’ya kadar uzanan ovalarda ve Tuna ovalarında toplu yerleşme hakimdir.
Hindistan’da Ganj ovasında, Kuzey Çin’de lös sahasında toplu yerleşmeler görülür.
Tr’deki Akdeniz Bölgesi’nde birçok yerleşme savunmaya elverişli tepelerde kurulmuştur.
Tr’de Orta Çağda insanların mağaraları mesken edinmesi Güvenlik ilgilidir.
Dünyada savunma amaçlı yerlerde kurulan yerleşmelere İspanya, İtalya, Yunanistan’da rastlanır.
Geçmişte Akdeniz Bölgesi kıyı ovalarında olduğu gibi, insanlar Sık sık taşkınların olması ve bataklıklarla kaplı olmasından dolayı ovalardan tepe ve sırtlara yerleşmiştir.
ABD’de entansif tarımın uygulandığı alanlarda Farmsteadler kurulmuş, yerleşme dağınık yapı kazanmıştır.
Artvin’in Karaağaç köyü Ekonomik faaliyet-yerleşme ilişkisine örnek oluşturur.
İlk çapa ziraatının uygulandığı Sudan, Kongo, Amazon, Yeni Gine’de toprağın veriminin azalmasıyla başka yerlere gidilmiştir.
Münferid yerleşme ile köy yerleşmesi arasındaki ara şekiller: Yayla, ağıl, kom, oba, divan, mezra
Dağ ve ova arasında mevsimlere göre ayarlanan göç hareketinin gerçekleştiği konaklama yerleri: Yayla
Bir köy dışında davarları koymak için yapılmış bir veya birkaç ağıl ile çoban kulübesinden oluşan eğreti iskan mahalleri: Kom
Batı Karadeniz Bölgesi’nde karakteristik olarak görülen yerleşme tipi: Divan
Birkaç hane ile 10-15 arasında hane ihtiva eden, idari bakımdan köye bağlı bulunan yerleşme şekilleri: Mahalle
Ziraat yapılan, ekilip biçilen yer: Mezra
Eskiden Harput’un mezrası olan il: Elazığ
Fransa’da mesken sayıları 5-25 ve nüfus miktarı 100-120 ya da 150 olan mesken topluluklar: Hameau
Hamletlerin özellikleri:
Kilisenin, eğitim hizmetlerinin, pazarın yer aldığı, değiş-tokuş yapılabilen, toplumsal değerlerin paylaşıldığı yerleşmedir.
Topografya şekillerine göre köyler: Ova, vadi, dağ eteği, yamaç, dağ köyleri
En büyük çeşitlilik Ova köylerinde görülür.
Bir meydandan dışa doğru birbirinden uzaklaşarak ayrılan sokakların iki tarafında sıralanan evleriyle yuvarlak bir şekil alan köyler: Yuvarlak köy
Rundlingler, Danimarka’daki Forta köyleri, İsrail’deki Moşav yerleşmeleri: Yuvarlak köy
Çevreleri tam bir daire, bir halka şeklinde olan yuvarlak köyler: Halka köy (Ringdorf)
Ukrayna’daki Mennonit yerleşmeleri, Kafkasya’daki Alman yerleşmeleri, Strassendorf’lar Yol boyu
köylerine örnektir.
Bir vadi, akarsu, kanal, sedde gibi hat boyunca yer alan köyler: Hat boyu köyleri
Waldhufendorf, Marschhufendorf, Moorhufendorflar Yol boyu köylere örnektir.
Dağ eteğini takip eden yol boyunca ya da düzlükte yer alan, tarım alanını işgal etmemek için kurulan köyler:
Dağ eteği köyü
Yamaç köyler, arka arkaya dizilen evleriyle anfitiyatroya benzer.
Meydan köylerin hepsinde yuvarlak, kare, dikdörtgen, mızrak biçimli veya başka şekillerde mutlaka bir meydan bulunmaktadır.
Afrika’daki Kraal’lar, Almanya’daki Rutling’ler Meydan köylere örnektir.
4.ÜNİTE
Farmsteadi oluşturan üniteler:
İkametgâh, ambarlar, ahır, zirai araç-gereçlerin bulunduğu depolar, paketleme üniteleri
Farmsteadlerde yetiştirilen ürünler geniş tarım alanlarından toplandıktan sonra bir kısmı İşlenmekte, depolanmakta, paketlenmekte, satışa hazır olmaktadır.
En yüksek standartlara sahip Farmsteadler: Batı Wisconsin, New-York, New-England’da görülür.
Pamuk kuşağındaki Farmsteadlerin özellikleri:
Çok daha zengin görünümdedir, Alan bakımından küçüktürler, Küçük ebatlı birkaç çiftlik binasından meydana gelir, % 87’si tek katlı yapılardır, % 70’inin 6 ya da daha az odası vardır, değirmen ve siloya çok ender rastlanır, % 90’ının bodrum katı olmayıp ahırlar oldukça küçük ve boyasızdır, Garaj, domuz ahırı, makine kısmı diğer bölgelerdekinden çok daha azdır.
Puget Sound-Willamette vadisinde Farmsteadlerin hiçbiri Mısır ambarına sahip değildir, fakat meyve bahçeleriyle en yüksek orana sahiptirler.
Fransız ve Kanadalı aileler, 1700’lerin başlarında Wabash vadisinde farmstead topluluklarını kuran, İndiana’ya yerleşen ilk Avrupalı Amerikalıların bazılarıdır.
Farmsteadlerin büyük değişime uğradığı dönem: 19. yy ortalarından sonra
1880’lerde İndiana’ya ilk yerleşenler: İrlanda ve Almanya
Teknoloji devrimi 2. Dünya Savaşından sonra başlamıştır.
ABD’de Kaliforniya ve Florida portakal ve greyfurt üretiminin önemli olduğu bölgelerdir.
ABD’de Teksas hayvancılıkta ülkenin en ileri bölgesidir.
- yy’dan sonra sonra dünyanın her yerinde tropik bölgelerdeki geniş ormanlık alanlarda orman örtüsü ortadan kaldırılarak plantasyonlar oluşturulmuştur.
SSCB’de Toprak Kararnamesi 1917 yılında onaylanmıştır.
Kolhozlar 1947 Rus İhtilalinden önce var olan eski köylerden veya birleştirilmiş büyük çiftliklerden oluşmaktadır.
1990 yılı itibarıyla Kolhozların büyüklükleri: 5,900 hektar
Kolhozların özellikleri: Ziraat sahalarının birleştirilmesi, sınırların kaldırılması, kolektif olarak işletilmesi
Kolhozlarda toprak, üretim araçları ve hayvanlar kolhozcu köylülerin Kooperatif mülkiyetindeydi.
Kolhozlarda sığır ve domuz üretiminin% 43,2’si koyun üretiminin % 36’sı gerçekleştirilmiştir.
SSCB’de 1960 yılında kolhozların zirai üretimdeki payı: % 44
SSCB’de devlet mülkiyeti deyince akla Sovhozlar gelir.
Yalnızca bir alanda uzmanlaşma ilkesi üzerine kurulan ve köy çiftliği niteliği taşıyan ilk sovhozlar Narkomzem
adlı bir komitenin yönetiminde çalışmışlardır.
Büyük ölçekli tarım sovhozların kurulması: 1928 tahıl krizinin ardından
İsrail’de geliştirilmiş kolektif zirai işletme şekli: Kibutzlar
Kibbutzim, sosyalizm ve Siyonizm temelli olarak Ütopik toplulukların oluşturduğu çiftlikler olarak başlatılmıştır.
Kibbutzlar: 20. yy başlarında kurulmaya başladı.
İlk kibutz: 1909 yılında Jordan vadisinde kurulan Deganie
Kibbutzların gelişimi 1918’den sonra artış göstermiştir.
Kibutzların kurulması 1948’de İsrail Devleti’nin kurulmasıyla Azalmıştır.
Kibutz işletmesinde, her türlü faaliyet dalındaki sorumluluk kibutz üyeleri tarafından sahiplenilmekte Üyelerin ve ailelerinin tüm ihtiyaçları yerine getirilmektedir.
Kibutzlar:
- İktisadi faaliyete ait binalar ana caddelere yakın yerlerde toplanmıştır.
- İkametgah sahası, hafif yüksekçe bir arazide, park ve yeşil sahaların ortasında yer alır.
- Çocuk seksiyonu 2. kısma bitişiktir.
2010 yılı itibarıyla İsrail’de 270 kibutz vardır.
Kibutzlar İsrail nüfusunun % 2,8’ini oluşturur.
5.ÜNİTE
Dünya nüfusu 19. yy başında 1.000.000.000’a ulaşmıştır.
- yy’dan sonra ekili alanlardaki genişleme şu ülkelerde olmuştur:
Rusya, Avustralya, Kuzey Amerika, Latin Amerika
Malthus’un ileri sürdüğü tabiat kanunun şiddetli tepkisinin yaşanmamasının temel sebepleri:
Bilim ve teknolojideki gelişmeler, bu gelişmelerin tarım-sanayi-ulaşım üzerindeki olumlu etkileri ile Kuzey Amerika-Güney Amerika-Orta Amerika, Afrika, Avustralya, Yeni Zelanda ve Sibirya’da geniş-verimli topraklara yerleşilmesi ve buraların işletmeye açılması
Göçlerle birlikte yerli nüfusun yok edildiği veya yaşam şartlarının güç olduğu yerlere sürüldüğü bölgeler:
Kuzey Amerika, Orta ve Güney Amerika, Avustralya, Antil Adaları
Milyonlarca Afrikalı zenci köle olarak Amerika’ya getirilmiştir. Bunu en iyi ifade eden alan: Atlas Okyanusundaki ticaret üçgeni
1960’da dünya nüfusunun 4/5’i yeryüzünün % 16’lık kısmında yaşamıştır.
Nüfusun çok yoğun olduğu alanlar:
Kırsal ekonomisinin hakim olduğu alanlar, gelir düzeyinin çok düşük olduğu ülkeler
Az gelişmiş ülkelerde nüfus artışı % 246 iken, Avrupa Birliğinde: % 25
Dünya genelinde 1961-2012 yılları arasındaki kırsal nüfus artış oranı : % 65
Kırsal nüfus artışı düşük gelirli ülkelerde % 181 iken Avrupa Birliği’nde bu oran: % 16
Kırsal nüfus, dünya nüfusunun % 47’sini oluşturur.
Asya kıtası, dünya genelinde tarımda ekonomik olarak aktif nüfusun % 78’ine sahiptir.
2013’te Avrupa kıtasındaki aktif nüfus: 19,701
Uzakdoğu’da nüfusun çok yoğun olduğu yerlerde entansif yöntemle yetiştirilen en bilinen ürün: Pirinç
Uzakdoğuda çeltik üretiminde, saatte 4000’den fazla kişiye ihtiyaç duyulur.
İngiltere’de genel olarak yılda her bir dönüm buğday için günde 3,5 adamın çalışmasına,
şekerpancarı için her bir dönümde günde 17 kişinin çalışmasına, şerbetçiotu için dönüm başına
yaklaşık günde 100 adama ihtiyaç vardır.
Gelişmiş ülkelerde kırsal alanlardaki nüfusun özelliği:
Doğurganlık oranı düşük, bebek ölümleri çok düşük, yaşam süresi uzun, yaşam standardı yüksek
Geri kalmış ülkelerde kırsal alanlardaki nüfusun özelliği:
Doğurganlık ve bebek ölümleri yüksek, yaşam süresi kısa, yaşam standardı düşük
6.ÜNİTE
Tarımsal faaliyetler, toplam kara yüzeyinin 1/3’nü kullanmaktadır.
Gelişmiş ülkelerde bile tarım, arazi kullanımlarında net gelirin % 12 ve % 30’u arasında beslenmede harcamaktadır.
Dünya genelinde tarımın gayri safi milli hasıladaki payı: % 2,81
Avrupa Birliği’nde tarımın gayri safi milli hasıladaki payı: % 1,48
Düşük gelirlilere ait ülkelerde GSMH’de tarımın payı: % 26,68
Hektar başına verim, AB’nin gelişmiş tarımına sahip ülkelerde 40.000 dolar olup Tr’de bu oran 2000 dolara
bile ulaşmamıştır.
Dünya genelinde tarımın ithalattaki payı % 1,40 AB’de bu pay 1,36’dır.
Dünya genelinde tarımın ihracattaki payı % 1,69 AB’de bu pay 1,36’dır.
İngiltere ve İrlanda’da çayır ve meraların payı en yüksek değerlere ulaşmaktadır.
1970-2000 arasında tarım alanlarındaki artış % 8,3 iken 2000’den sonra azalma olmuştur. Bunun en büyük sebebi: Şehirleşme, sanayileşme ve arazi kullanımıyla tarım alanlarının kaybı
Dünyada yetiştirilen başlıca ürün grupları: Tahıllar, meyveler, sebzeler, yağ bitkileri, lifli bitkiler, bakliyat, kökler, yumrular
Hayvancılığın insan hayatındaki önemleri: Beslenmedeki önemi, güç kaynağı olarak, hammadde olarak, organik gübre olarak
Gelişmiş ülkelerde görülen ticari hayvancılığın diğer şekli: Ranç hayvancılığı
Ranç hayvancılığının yapıldığı çiftliklerdeki eklentiler:
Farmsteadlardaki gibi büyük çiftlik evi, hayvan barınakları, hayvansal ürünlerin işlendiği tesisler, çiftlikte çalışanların kaldıkları binalar
Ranç hayvancılığının yapıldığı işletmeler: Avustralya, ABD, Kanada
Yetiştirilen hayvanların % 55’ini küçükbaş hayvanlar % 44’ünü büyükbaş hayvanlar oluşturur.
Büyükbaş hayvan yetiştiriciliğinin % 41’i: Asya kıtası
Büyükbaş hayvan yetiştiriciliğinde ilk sıradaki ülkeler: Brezilya, Çin, ABD, Pakistan
Küçükbaş hayvanların % 50’si: Asya kıtası
En fazla küçükbaşa sahip ülkeler: Çin, Hindistan, Nijerya, Pakistan, Avustralya
Dünya genelinde en fazla koyuna sahip ülkeler: Çin, Hindistan, Avustralya, İran, Sudan
Dünya genelinde keçi yetiştiriciliğinde önde gelen ülkeler: Hindistan, Çin, Pakistan, Nijerya, Bangladeş
Dünya genelinde en fazla domuz yetiştirilen ülkeler: Çin, ABD, Brezilya, Vietnam, Almanya, İspanya, Rusya, Meksika, Fransa, Polonya
Dünya genelinde en fazla ata sahip ülkeler: ABD, Çin, Meksika, Brezilya, Arjantin, Moğolistan, Etiyopya, Kazakistan, Rusya, Kolombiya
Kümes hayvanlarının en fazla olduğu kıta: Asya kıtası
Dünya genelinde en fazla arı kovanına sahip ülkeler: Hindistan, Çin, Türkiye, Etiyopya, İran, Rusya, Arjantin, Tanzanya, Kenya, ABD
Dünya genelinde en fazla et üretimine sahip ülkeler: Çin, ABD, Brezilya, Almanya, Rusya, Hindistan, Meksika, Fransa, İspanya, Arjantin
En fazla doğal bal üreten ülkelerin başında: Çin gelir.
Balmumu üretiminde ilk sırada Hindistan gelir.
Dünya süt üretiminde önde gelen ilk 10 ülke: Hindistan, ABD, Çin, Pakistan, Brezilya, Rusya, Almanya, Fransa, Yeni Zelanda, Türkiye
7.ÜNİTE
Ormanlar Kuzey yarımkürede oldukça fazladır.
Daima yeşil kalan tropikal yağmur ormanları: Tropikal bölgede
Daima yeşil kalan subtropikal yağmur ormanları: Tropikal yağmur ormanları ile Orta kuşağın aynı cins ormanları arasında
Orta kuşağın daima yeşil yağmur ormanlarında, kurak devrenin diğerlerine göre daha uzun olması ve Don olayının artması sebebiyle türler daha azalmıştır.
Daima yeşil sert yapraklı ormanlar: Subtropikal bölgelerin kışı yağışlı, yazı kurak geçen yerlerinde
Yeryüzünde en geniş yer tutan ormanlar: İğne yapraklı ormanlar
Kışın yapraklarını döken ormanlar: Orta kuşağın kış mevsimi soğuk geçen yerlerinde
Muson ormanları: Tropikal bölgede muson yağmurlarının görüldüğü Musonlar Asyası’nda
Hakim ağacı Teak Ağacı olan ormanlar: Muson ormanları
Mangrov ormanları: Nemli tropikal bölgelerin sığ deniz kıyılarında ve bataklıklarında
Akarsu boylarında şerit halinde uzanan ormanlar: Galeri ormanları
Galeri ormanlarında hakim ağaç türü: Palmiyeler
Orman alanları fazla olan ülkeler: Rusya, Brezilya, Kanada, ABD, Çin, Kongo, Avustralya, Endonezya, Hindistan, Peru
Yüzölçümlerine göre orman alanları çok yüksek olan ülkeler:
Surinam, Seyşaller, Amerikan Samoası, Palau, Gabon, Buhutan, Solomon Adaları, Guiana, St. Lucia, Finlandiya, Brunei Darüsselam, Gine-Bissau
Ilıman kuşakta yer alan ormanlarda hakim faaliye: Kerestecilik
Asil orman ürünleri:
Tomruk, tel direği, maden direği, sanayi odunu, kağıtlık odun, lif yonga odunu, sırık, çubuk, yakacak odun
Tali orman ürünleri
Reçine, çıra, sığla yağı, defne, şimşir, kök odunu, kekik, ada çayı, çam fıstığı, bitki soğanı, mantar, kozalak
Bering denizinde karasal shelf geniştir.
Güney Kaliforniya açığında kıta şelfi dardır.
Meksika körfezinde kıta şelfi /geniştir.
Ringa balığı, dip balıkları, yengeç ve karides gibi büyük kaynakların oluşmasına imkan sağlayan özellikler:
Koy ve körfezin varlığı, ılıman su rejiminin görülmesi, kıta şelfinin genişliği
Dünyanın en büyük dip balığı kaynakları: Bering boğazının doğusunda
Alaska açığında Pasifik pisi balığı balığı, ABD gemileri tarafından gerçekleştirilen balıkçılıkta önemli yer tutar.
Somon balığı Alaska’daki haliçlerde en değerli kaynaktır?
İstiridyelerin büyük çoğunluğu Washington’da yakalanır.
Toplam dünya balıkları üretimi 2011’de 154 milyon tona tona ulaşmıştır.
2010’da kişi başına düşen balık tüketim miktarı: 18,6
En çok balıkçılığın yapıldığı kıta: Asya kıtası
Başlıca balık ihracatçı ülkeler:
Çin, Norveç, Tayland, Vietnam, ABD, Danimarka, Kanada, Hollanda, İspanya, Şili
Başlıca balık ithalatçı ülkeler:
ABD, Japonya, İspanya, Çin, Fransa, İtalya, Almanya, İngiltere, İsveç, Kore
En üretken deniz balıkçılığı sahası: Kuzeybatı Pasifik
2010’da ABD’de balık üretim miktarının azalmasının sebebi: Meksika Körfezi’ndeki petrol sızıntısı
Su ürünlerindeki azalmanın nedenleri:
Nüfus artışı, balık stokları üzerinde yoğun baskı, çevresel etkilerin balık stokları üzerindeki olumsuz etkileri
Kültür balıkçılığında ilk yetiştirilen türler: Sazan balıkları ve alabalıklar
Tatlı-tuzlu su ürünleri yetiştiriciliği 19. Yy dan sonra artış göstermiştir?
En hızlı büyüyen gıda sektörünü Aquakültür (en çok Çin) oluşturur.
2010 yılına göre en büyük balık üretici ülkeler: Çin, Hindistan, Vietnam, Endonezya, Bangladeş, Tayland
Çiftliklerde besin maddesi olarak yetiştirilen balıklar: Finfishes, kabuklular, yumuşakçalar, amfibiler, sucul sürüngenler vs.
Kıyı lagünlerinde, denizle bağlantısı olan acı su birikintilerinde, açık denizlerde yapılan yöntem: Ekstansif yetiştiricilik
Balık ve kabukluların yetiştirildiği, kontrollü beslenmenin yapıldığı yöntem: Yarı entansif yetiştiricilik
Yumurta evresinden itibaren tüm balıkların kontrol altında olduğu yöntem: Entansif yetiştiricilik
Yorum Gönder
0 Yorumlar