Hidrografya Ünite 1-7 Özet

 HİDROGRAFYA VİZE ÖNEMLİ NOTLAR

1. ÜNİTE

 

OKYANUSLAR: DÜNYANIN % 70’TEN FAZLA

SU İNSAN VÜCUNDA: % 60-70 ORANINDA

SU İÇİNDEKİ ÇÖZÜLMÜŞ KİMYASAL MADDELERİN TAŞINMA ORANI: % 34

SU: H2O: OKSİJEN YAKICI- HİDROJEN YANICIDIR.

HİDROGRAFYA: SU TASVİRİ- FİZİKİ BİLİMİN ALT DİSİPLİNİ

BM 2005-2015 ÇALIŞMASININ ANA TEMASI: YAŞAM İÇİN SU

SAF SUYA EN YAKIN ÖRNEK: YAĞMUR SUYU

HİDROGRAFYANIN ORTAYA ÇIKMASININ BİRİNCİL AMACI: DENİZEL AKTİVİTELERİ DESTEKLEME

İNSANLARIN SU ENERJİSİNDEN YARARLANMA SEBEPLERİ: GEMİLERİN HIZLI SEYRİ, DEĞİRMENLERİ İLE UN ÜRETMEK, BARAJ İNŞA ETMEK

ÇORAK TOPRAKLARDA VERİMLİLİĞİ ARTTIRMAK İÇİN BARAJ İNŞA EDİLMESİ: M.Ö 4000

SİBERNETİK ARAÇLARIN BAŞLANGICI: EBUL İZ EL CEZERİ

EBUL İZ EL CEZERİ: 1200-DİYARBAKIR’DA YAŞAMIŞTIR.

İBNİ SİNA: SU, YERŞEKİLLERİNİN OLUŞUM VE GELİŞİMİNE ETKİ EDER.

İBNİ SİNA’YA BENZER GÖRÜŞLERİ OLAN BİLİM ADAMLARI: MARCUS VİTRUVİUS, LEONARDO DA VİNCİ, WILLIAM MORRIS DAVIS, BERNARD PALLİSSY

 

PİERRE PERRAULT: YAĞIŞ-DRENAJ-AKIŞ ÖLÇÜMLERİ YAPAN BİLİM ADAMI

EDME MARRİOTTE: AKARSULARDA AKIŞ-HIZ KONTROLÜ YAPAN BİLİM ADAMI

EDMUNT HALLEY: NEHİRLERDE BÜTÇE HESAPLAMASI YAPAN BİLİM ADAMI

DANİEL BERNOULLİ: BERNOULLİ PİYEZOMETRİSİ VE DENKLEMİNİ GELİŞTİREN BİLİM ADAMI(18. YY)

19. YY’DA SU İLE İLGİLİ YAPILAN ÇALIŞMALAR: DARCY YASASI, DUPUİTTHIEM FORMULÜ, HAGEN-POISEUİLLE KAPİLER AKIŞ DENKLEMİ

KAMU KURUMLARININ KENDİ HİDROLOJİK ARAŞTIRMA PROGRAMLARINI BAŞLATMASI: 20. YY

LEROY SHARMAN: BİRİM HİDROGRAFI GELİŞTİREN BİLİM ADAMI

ROBERT HORTON: İNFİLTRASYON TEORİSİ

THEİS: AKİFER TESTİ, KUYU HİDROLİĞİ DENKLEMLERİ

SU İLE İLGİLİ, BİLGİSAYAR TABANLI VE CBS SÜREÇLİ ÇALIŞMALAR: 1950’LERDEN İTİBAREN GERÇEKLEŞTİRİLDİ.

 

ILIMAN-NEMLİ BÖLGELERDE YAĞIŞIN: 1’Ü BUHARLAŞMAYA UĞRAR.

ILIMAN-NEMLİ BÖLGELERDE, YÜZEYSEL AKIŞA VE YER ALTINA SIZAN SU MİKTARI: 1/3

KURAK BÖLGELERDE YAĞIŞIN: 2/3’Ü BUHARLAŞMAYA UĞRAR.

GLEİCK’E GÖRE HAREKET EDEN SU MİKTARI: 1.36-1.45 MİLYAR³

 

DENİZ-OKYANUSLARDAKİ TUZLU SU ORANI: % 97

YERYÜZÜNDEKİ TATLI SU ORANI: % 3

TATLI SULARIN % 68.3’ÜNÜN BUZULLARLA BAĞLI KISMI: KRİYOSFER

TOPLAM TATLI SUYUN % 31.4’Ü YER ALTI SULARI

TOPLAM TATLI SUYUN % 0.3’Ü NEHİR-GÖLLERDEKİ YÜZEY SULARI

YÜZEY SULARININ % 87’SİNİ GÖLLERDEKİ SULAR OLUŞTURUR.

YÜZEY SULARININ % 11’İNİ BATAKLIKLAR OLUŞTURUR.

YÜZEY SULARININ  % 2’SİNİ AKARSULARDAKİ SULAR OLUŞTURUR.

 

YER ALTI SULARININ BÜYÜK KISMINI OLUŞTURAN SULAR: FOSİL SULAR, TOPRAK NEMİ, HİGROSKOPİK SU, YER ALTI SULARI

YÜZEY SULARININ % 1/5’İ ORANINDAKİ BÖLÜMÜNDEN FAYDALANILIR.

DÜNYADAKİ TOPLAM SUYUN İNSAN KULLANIMINA UYGUN KISMI: 3/100.000

SU DÖNGÜSÜ FORMULÜ:  

 

 

2. ÜNİTE

GEÇİRİMSİZ KAYAÇLARIN TEŞKİL ETTİĞİ ZONLA SINIRLANAN SU TABAKASI: YER ALTI SUYU/TABAN SUYU

GEÇİRİMSİZ ZONLA SU TABLASI ARASINDA YER ALAN ZON: SATÜRASYON ZONU/SUYA DOYGUN ZON

ASIL YER ALTI SUYUNUN VE TABAN SUYUNUN ÜST YÜZEYİ: YER ALTI SUYU TABLASI/SU TABLASI

HAVALANMA ZONUNDAKİ KUŞAKLAR (SIRASIYLA): TOPRAK NEMİ KUŞAĞI, ARA KUŞAK, KILCAL SU KUŞAĞI

ARA KUŞAKTAKİ ZEMİNE SIKICA YAPIŞMIŞ, BİTKİLER TARAFINDAN DAHİ KULLANILAMAYAN SU:  HİGROSKOPİK NEM

 

SU TABLASININ ÖZELLİKLERİ

TABAN SUYUNUN ÜST YÜZEYİNE KARŞILIK GELİR, DALGALANMALARA UYMA EĞİLİMDEDİR, YERALTINDAN SU ÇEKİLEN YERLERDE TERS KONİ ŞEKLİNDEDİR, YÜKSEKLİĞİ BOŞALMA VE BESLENME ARASINDAKİ İLİŞKİLERE BAĞLIDIR, HER YERDE AYNI SEVİYEDE DEĞİLDİR, TAMAMEN YATAY DÜZEL DEĞİLDİR, SUYA DOYGUN ZON İLE HAVALANMA ZONUNU AYIRIR, GİRİNTİ VE ÇIKINTILARA GÖRE ŞEKİL ALIR.

 

BESLENME (GELİR) UNSURLARI              BOŞALMA (GİDER) UNSURLARI

YAĞIŞTAN SIZMA                                       BUHARLAŞMA

AKIŞTAN SIZMA                                          TERLEME

KAR ERİMESİ                                                KAYNAKLAR İLE BOŞALMA

BUZUL ERİMESİ                                           SU ÇEKİLMESİ İLE BOŞALMA

GÖL TABLALARINDAN SIZMA                   AKARSU TABANLARINDAKİ KAÇAKLAR

YAPAY BESLENME                                       GÖL TABANLARINDAKİ KAÇAKLAR

 

SU TABLASINDA MEYDANA GELEN SEVİYE DEĞİŞİMLERİ İÇİN: SU TABLASI HARİTASI YAPILIR.

HİDROLOJİK EĞİM FORMULÜ: İ=H/I

KUYU AĞZININ DENİZ SEVİYESİNDEN OLAN YÜKSELTİSİ VE KUYUNUN DERİNLİĞİ ARASINDAKİ FARK: KUYUDAKİ SUYU/YER ALTI SUYUNUN O NOKTADAKİ SEVİYESİNİ VERİR.

YER ALTI SULARI METEORİK (VADOZ) SULAR, JÜVENİL SULAR, REJENE SULAR TARAFINDAN BESLENİR. EN ÖNEMLİSİ METEORİK SULARDIR.

ATMOSFERDEKİ KATI-SIVI HALDEKİ YAĞIŞLARLA KARA YÜZEYİNE DÜŞEN SULARI MEYDANA GEİTREN SULAR: METEORİK SULAR

SUYUN YERYÜZÜNDEN YERALTINA GEÇME OLAYI: İNFİLTRASYON (SIZMA)

BİRİM ZAMANDA ZEMİNE SIZABİLECEK MAX. YAĞMUR SUYU MİKTARI: SIZMA KAPASİTESİ

SIZMA DEĞERİ KAPASİTESİNİN SAPTANMASI

YAĞMUR MİKTARINDAKİ ARTIŞ, BUHARLAŞMA, TERLEME, BİTKİ ÖRTÜSÜ TARAFINDAN TUTULMA, GÖLLENME, LİİZMETRE VE İNFİLTROMETRE GİBİ MODELLER

 

 

SIZMA MİKTARI ÜZERİNDEKİ FAKTÖRLER

YERÇEKİMİ, KAPİLERİTE (KILCALLIK), GÖZENEKLİLLİK, GEÇİRİMLİLİK, YAĞIŞLARIN MİKTARI-ÖZELLİĞİ, TOPOGRAFYANIN EĞİM DURUMU, ZEMİNİN YAĞIŞTAN ÖNCEKİ NEM İÇERİĞİ, ZAMİNİN DONMUŞ OLMASI, ŞEHİRSEL YERLEŞME, BİTKİ ÖRTÜSÜ

 

SIZMA: YERÇEKİMİ VE KAPİLARİTEYE BAĞLI

GEÇİRİMLİLİK -GÖZENEKLİLİĞE, GÖZENEK BOYUTUNA, NİTELİĞİNE-  BAĞLI OLARAK DEĞİŞİR.

BİTKİ ÖRTÜSÜ, SIZMA MİKTARI ÜZERİNDE OLUMLU ETKİ YAPAR.

MAGMANIN YERKABUĞU İÇİNDE SOĞUYUP KATILAŞMASI SIRASINDA, SUBUHARININ YOĞUNLAŞMASIYLA MEYDANA GELEN SULAR: JÜVENİL SULAR

METAMORFİZMAYA BAĞLI OLARAK MEYDANA GELEN SULAR: REJENERE SULAR

 

3. ÜNİTE

İÇİNDE YER ALTI SUYU BULUNDURAN JEOLOJİK BİRİM: AKİFER

YER ALTI SUYU BULUNDURMAYAN KÜTLELER: AKÜFÜJ

AKİFER TÜRLERİ: SERBEST-TÜNEMİŞ-TUTUKLU

ASIL YER ALTI SUYUNU İÇEREN AKİFER: SERBEST AKİFER

SERBEST AKİFER KALINLIĞI -TOPOGRAFYA YÜZEYİNİN ÖZELLİĞİNE, BOŞALMAYA, BOŞALMA TÜRÜNE, BESLENME KOŞULLARINA -GÖRE DEĞİŞİR.

SERBEST AKİFERDE YER ALAN SU: SERBEST YER ALTI SUYU

ANA SERBEST AKİFER ÜZERİNDE, ONDAN AYRI VE DAHA KÜÇÜK SAHADAKİ AKİFER: TÜNEMİŞ AKİFER

TÜNEMİŞ AKİFERLER-GEÇİRİMSİZ SEVİYE VEYA TABAKLARA- BAĞLI OLARAK DEĞİŞİR.

İKİ GEÇİRİMSİZ TABAKA ARASINDA YER ALAN AKİFER: TUTUKLU AKİFER

ARTEZYEN KUYULARI: TUTUKLU AKİFERDİR.

 

TUTUKLU AKİFERİN MEYDANA GELMESİ İÇİN GEREKLİ ŞARTLAR:

İKİ GEÇİRİMSİZ TABAKA ARASINDA OLMASI, EĞİML OLMASI, BİR UCUNUN TOPOGRAFYA YÜZEYİNE AÇIK OLMASI, BİR UCUNUNKAPALI OLMASI

 

TUTUKLU AKİFERE İNEN KUYUDA SUYUN KENDİĞİNDEN YÜKSELMESİ: ARTEZYEN KUYU

TUTUKLU AKİFERE İNEN KUYUDA SUYUN KUYUDAN FIŞKIRMASI: ARTEZYEN KAYNAĞI

YERÜSTÜ SULARINDA AKIŞ HIZI: SANİYEDE METRE

YER ALTI SULARINDA AKIŞ HIZI: GÜNDE/YILDA METRE

YER ALTI SULARINDA AKIŞ: LAMİNAR

DARCY DENKLEMİ: V=Kx İ

YER ALTI SULARINDAKİ AKIŞ HIZI FORMULÜ: V=L/T

YER ALTI SULARINDAKİ KİMYASAL BİLEŞİŞKLER: OKSİT, KLORÜR, KARBONAT, SÜLFAT

İYON HALİNDE BULUNAN ELEMENTELERİ OLUŞTURAN KATYONLAR: KALSİYUM,  MAGNEZYUM, SODYUM, DEMİR, POTASYUM

İYON HALİNDE BULUNAN ELEMENTELERİ OLUŞTURAN ANYONLAR: KARBONAT, Bİ KARBONAT, KLOR, SÜLFAT, NİTRAT, FLOR

YER ALTI SULARINDAKİ ZEHİRLİ ELEMENTLER: KURŞUN, BAKIR, ÇİNKO, ARSENİK

YER ALTI SULARINDAKİ SUDA ÇÖZÜNMÜŞ GAZLAR: OKSİJEN, KARBONDİOKSİT

YER ALTI SULARI TUZLU FORMASYONLARLA TEMAS EDERSE: SODYUM KLORÜRE DÖNÜŞÜR.

YER ALTI SULARI ANHİDRİT VEYA JİPSLİ FORMASYONLARLA TEMAS EDERSE: KALSİYUM SÜLFAT YA DA KALSİYUM Bİ KARBONATA DÖNÜŞÜR.

YER ALTI SULARININ AŞINDIRILMASI: KORRAZYON YOLUYLA OLUŞUR.

YER ALTI SULARININ FAALİYETLERİNİ GETİRDİĞİ SAHALAR:

KALKER, DOLOMİT, TEBEŞİR, MERMER, JİPS, KAYATUZU BULUNAN SAHALAR

 

YER ALTI SULARI AŞINDIRMA ŞEKİLLERİ:

MAĞARA, GALERİ, DOĞAL TÜNEL, KÖPRÜ

YER ALTI SULARI BİRİKTİRME ŞEKİLLERİ:

YUMRU, BİRİKTİRME FİLONU, SARKIT, DİKİT, SÜTUN, KABUKLAR

 

YER ALTI SULARI BİRİKTİRME ŞEKİLLERİ: AKDENİZ BÖLGESİ

YER ALTI DOĞAL BOŞUKLARIN, YER ALTI SUYU İLE ÇÖKELMESİYLE OLUŞAN ŞEKİL: YUMRU

ÇÖKELME-BİRİKME, DİYAKLAZ VE ÇATLAK İÇİNDE OLURSA: BİRİKTİRME FİLONLARI

YUMRU VE FİLONLAR: KALKERLİ, DEMİRLİ, SİLİSLİ

ŞİDDETLİ BUHARLAŞMAYA BAĞLI, YER ALTI SULARININ İÇİNDEKİ MADDELERİ ÇEŞİTLİ SEVİYELRDE TERKETMELERİYLE OLUŞAN BİRİKTİRME ŞEKLİ: KABUKLULAR

KABUKLULARA ÖRNEK: KALİŞ, ÇÖL VERNİĞİ

DEMİR VE MAGNEZYUMLU, RENGİ KOYU KAHVE-SİYAH ARASINDAKİ KABUKLU: ÇÖL VERNİĞİ

 

4. ÜNİTE

 

Yer altı sularının doğal olarak yeryüzüne çıktığı yerler: KAYNAK

 

YER ALTI SULARININ DOĞAL OLARAK YERYÜZÜNE ÇIKIŞ ŞEKİLLERİ:

• SU TABLASININ TOPOGRAFYA TARAFINDAN KESİLMESİ
• TUTUKLU YER ALTI SULARININ KIRIK VEYA FAY DÜZLEMLERİ BOYUNCA
• FARKLI FORMASYON SINIRI BOYUNCA
• FARKLI TABAKA SINIRLARINDAN

 

KAYNAK TİPLERİ:

• AKİFER/YER ALTI SUYU TİPİNE GÖRE
• KARSTİK SAHALARDAKİ ERİMELERE BAĞLI
• KIRILMALARA/FAYLANMALARA BAĞLI
• SULARIN SICAKLIKLARINA GÖRE
• AKIM MİKTARINA GÖRE
• SULARIN YERYÜZÜNE ÇIKIŞ TARZINA GÖRE
• SULARIN KİMYASAL BİLEŞİMLERİNE GÖRE

 

KARSTİK KAYNAK OLUŞUM ŞEKİLLERİ: EKÜRJANS, RESÜRJANS, ARALI KAYNAK

YÜKSEK AKIMLI KARSTİK KAYNAKLARIN GEÇİRİMSİZ ZONDA TOPLANIP YERYÜZÜNE ÇIKMASI: EKÜRJANS KAYNAĞI

YER ÜSTÜNDEKİ SULARIN YERALTINA İNİP, TEKRAR YERYÜZÜNE ÇIKMASI: RESÜRJANS KAYNAĞI

KARSTİK KAYNAKLARIN BİR KISMININ YERYÜZÜNE ARALIKLI ÇIKMASI: ARALI KAYNAK

BOL AKIMLI KAYNAKLAR: VOKLÜZ

SICAK KAYNAKLARIN KÖKENİ: METEORİK SULAR

VOLKANİZMA OLAYLARI SIRASINDA MAGMADAN AYRILAN SU BUHARININ YOĞUNLAŞMASI İLE OLUŞAN SULAR: JÜVENİL SULAR

ANTALYA-KIRKGÖZ AKIM MİKTARI: 1.976.000 M³

KAYNAKLARIN AKIM MİKTARI: YER ALTI SUYU REZERV MİKTARI, DEVAMLILIĞI, SU TABLASININ EĞİMİNE BAĞLIDIR.

 

GAYZERLERİN ÖZELLİKLERİ:

• DOĞAL KUYU DÜŞEY-DAR KANALLARLA BAĞLANMIŞ
• KUYUNUN AĞZI DAR
• SULARIN KAYNAMA NOKTALARI FARKLI
• DERİNDEKİ SULAR GEÇ KAYNAR.
• YÜZEYE YAKIN SULAR DAHA ÇABUK KAYNAR.

 

GAYZELER: VOLKANİK BÖLGELERDE GÖRÜLÜR.

İÇLERİNDE ERİMİŞ MİNAREL BULUNAN SULAR: MADEN SULARI

İÇLERİNDE KALSİYUM KARBONAT BULUNAN KAYNAKLAR: KİREÇLİ KAYNAKLAR

 

KİMYASAL BİLEŞİMLERİNE GÖRE KAYNAK TİPLERİ:

TATLI, TUZLU, KİREÇLİ, KÜKÜRTLÜ, DEMİRLİ, ARSENİKLİ KAYNAKLAR

 

ÜLKEMİZDE KULLANILAN SERTLİK DERECESİ: FRANSIZ SERTLİK DERECESİ

SERTLİK DERECELERİ:

• MEMBA SUYU: 10
• TATLI SU: 11-22
• SERT SU: 23-32
• ÇOK SERT SU: 33-54
• AŞIRI SERT SU: 55’TEN FAZLA

 

YER ALTI SULARININ BİRİKTİME YAPTIKLARI OLUŞUKLAR:

• TRAVERTEN TÜFÜ DEPOLARI
• KALKER TÜFÜ DEPOLARI
• GAYZERİT DENİLEN SİLİSLİ DEPOLAR

KALSİYUM KARBONATIN ÇÖKELMESİYLE MEYDANA GELEN BİRİKİM ŞEKLİ: TRAVERTEN

KALSİYUM Bİ KARBONATIN ÇÖKELMESİNDE ROL OYNAYAN ETMENLER:

BUHARLAŞMA, BASINÇ AZALMASI, KARBONDİOKSİT MİKTARININ AZALMASI, BİTKİLER

ANTALYA, DENİZLİ (PAMUKKALE: TRAVERTEN DEPOLARI

ANTALYA TRAVERTENLERİ: KIRKGÖZ KAYNAĞININ ESERİ

 

 

5. ÜNİTE

 

SULARIN BİTKİLER TARAFINDAN TUTULMASI: INTERSEPTION

KÜÇÜK OTLAR YAĞIŞIN % 10-20’SİNİ TUTAR.

ORMANLAR YAĞIŞIN % 50’SİNİ TUTAR.

ORMANLAR ÇİŞELEYEN YAĞMURUN % 100’ÜNÜ TUTAR.

BİTKİLER TARAFINDAN TUTULAN SUYUN YAPRAK-AĞAÇ DALLARI VASITASIYLA GÖVDESİNDEN ZEMİNE ULAŞMASI: STEMFLOW

YAĞMUR TANELERİNİN BİTKİ GÖVDESİNDE KAYBA UĞRAMADAN DİREK YERYÜZÜNE ULAŞMASI: THROUGFALL

YÜZEYE DÜŞEN YAĞIŞTAN KAYIPLAR ÇIKTIKTAN SONRA GERİYE KALAN YAĞIŞ FAZLASI AKIŞ: YÜZEYSEL AKIŞA GEÇER.

ZEMİNE SIZAN SUYUN BİR KISMININ ZEMİNİN ÜST TABAKALRINDAN İLERLEYEREK GEÇİRİMSİZ TABAKAYA RASTALAYINCAYA KADAR YÜZEYE ÇIKMASI: YÜZEYALTI AKIŞ

ZEMİNE SIZAN SUYUN DERİNE İNEREK YER ALTI SUYUNA KARIŞMASI: YER ALTI AKIŞI

 

YÜZE AKIŞA DAİR GÖRÜŞLERİ OLAN ARAŞTIRMACILAR

HORTON, BETSON, HEWLETT, HİBBERT

HORTON TİPİ YÜZEYSEL AKIŞ/SIZMA FAZLASI YÜZEYSEL AKIŞ: SIZDIRMA KAPASİTESİNİN DÜŞÜK OLDUĞU DURUMLARDA YÜZEYSEL AKIŞIN HEMEN MEYDANA GELMESİ

 

ROBERT HORTON: YAĞIŞ ORANI, TOPRAKTAKİ SIZDIRMA ORANINDAN FAZLA İSE OLUŞUR.

BETSON: HAVZA İÇİNDE BAZI SINIRLI ALANLAR, YÜZEYSEL AKIŞLA ŞİDDETL AKIŞLARIN OLUŞMASINA KATKI SAĞLAR.

HEWLETT/HİBBERT: YAĞIŞ SIRASINDA TÜM SULAR YERALTINA SIZAR.

HEWLETT/HİBBERT: DOYMUŞ ZEMİNDEKİ YÜZEYSEL AKIŞ ŞEKLİ, NEMLİ VE ORTA ENLEMLERDE GÖRÜLÜR.

 

SIZDIRMA ORANLARI:

ORMANLIK BALÇIK: 100-200

MERA: 10-70

KUM: 3-15

KİL: 0-4

 

YAĞIŞ YOĞUNLUĞU:

FIRTINA: 50-100

AŞIRI YAĞIŞ: 5-200

NORMAL YAĞIŞ: 0.5-5

HAFİF YAĞIŞ: 0.5

 

AKARSULARIN TOPOGRAFYALAR ÜZERİNDE YATAK OLUŞTURMASINDAKİ ETKENLER:

İKLİM, ZEMİNİN LİTOLOJİK ÖZELLİKLERİ, ZEMİNİN JEOMORFOLOJİK ÖZELLİKLERİ, YER ALTI SUYU VE KAYNAKLARI, GÖL GİDEĞENLERİ

 

AKARSULARIN AKIŞA GEÇEBİLMESİ İÇİN GEREKLİ ŞARTLAR: YERÇEKİMİ, TOPOGRAFYA EĞİMİ

AKIŞ KATSAYISI: AKIŞ KATSAYISI= Q/P

AKIŞ EKSİĞİ: AKIŞ EKSİĞİ=P-Q

 

KAYALARIN GEÇİRİMLİLİKLERİN BAĞLI OLDUĞU FAKTÖRLER:

GÖZENEKLER, YARIK, ÇATLAK, KIRIK VE ERİME BOŞLUKLARININ MİKTAR, BOYUT, NİTELİĞİ

 

6. ÜNİTE

 

SÜREKLİ AKARSULAR: KIZILIRMAK, YEŞİLIRMAK, FIRAT, DİCLE, AMAZON, NİL, KONGO, MİSSİSİPİ, TUNA

HİDROMETRİ: AKARSU AKIMINI ÖLÇME TEKNİĞİ

ANLIK AKIM (HIZ-ALAN) ÖLÇÜM FORMULÜ: Q=AxV

DİKDÖRTGEN YATAK İÇİNDEKİ KESİT ALANI HESAPLAMA: Q=(dxv)x

MULİNE: AKARSU HIZINI ÖLÇEN ALET

 

 AKARSUYUN HIZI ŞU FAKTÖRLERE BAĞLI DEĞİŞİR:

EĞİMİN FAZLALIĞI, AKIM MİKTARININ FAZLALIĞI, SU KÜTLESİNİN DERİNLİĞİ, SÜRTÜNME VE ENKESİTİN ŞEKLİ

 

AKARSU YATAĞINDAKİ SUYUN HIZINI POZİTİF YÖNDE ETKİLEYEN FAKTÖRLER:

EĞİMİN FAZLALIĞI, AKIM MİKTARININ FAZLALIĞI, SU KÜTLESİNİN DERİNLİĞİ, SÜRTÜNMENİN AZLIĞI

 

SÜRTÜNME: AKARSU HIZI ÜZERİNDE OLUMSUZ ETKİYE SAHİP

AKARSU HIZININ EN FAZLA OLDUĞU KESİM: EN DERİN KSIMI VE SU YÜZEYİNİN BİRAZ ALTI

EN FAZLA KULLANILAN AMPRİK FORMÜL: MANNİNG FORMULÜ

AKARSU ENKESİTİNDE, DEBİ İLE SEVİYE ARASINDAKİ İLİŞKİYİ GÖSTEREN EĞRİ: ANAHTAR EĞRİ

SEVİYE DÜŞEY, DEBİ YATAY EKSENDE GÖSTERİLİR.

LOGORİTMİK ÖLÇEK İLE ANAHTAR EĞRİ DOĞRUYA YAKIN OLUR.

ANAHTAR EĞRİSİ ÇIKARILDIĞI KESİTTE, SEVİYE VE DEBİ ARASINDAKİ BELİRLİ VE TEK DEĞERLİ BAĞLANTININ OLMASI: KONTROL KESİTİ

 

ANAHTAR EĞRİNİN ZAMANLA DEĞİŞME NEDENLERİ:

AKARSU KESİTİNDEKİ DEĞİŞİKLİKLER, ALÜVYAL TABANLI AKARSULARDA TABANIN HAREKETLİ OLMASI, AŞINDIRMA-BİRİKTİRME FAALİYETLERİ, AKARSUYUN BUZ TUTMASI, SU YÜZEYİ KOTUNUN OKUNMASINDAKİ ZORLUK

 

DEBİYE KARŞILIK GELEN SEVİYENİN, ANAHTAR EĞRİDEKİ DEĞERDEN FARKLI OLDUĞU DURUMDA, ARADAKİ FARK KADAR KAYDIRILMASI: ŞİFT UYGULAMASI

AKARSULARAKİ SU SEVİYESİNİ ÖLÇEN YAZICI OLMAYAN ÖLÇEK: LİMNİMETRE

AKARSULARAKİ SU SEVİYESİNİ ÖLÇEN YAZICI OLAN ÖLÇEK: LİMNİGRAF (3 MM HASSASLIKLA KAYDEDER.)

LİMNİMETRENİN EN BASİT HALİ: EŞEL

HİDROMETRİ İSTASYON AĞLARI: BAZ, SEKONDER, GEÇİCİ İSTASYONLAR

SÜREKLİ İŞLETİLEN, AKARSU AĞIZ VE KOLLARINDAKİ İSTASYON: BAZ İSTASYON

BELİRLİ SÜRELİ, KURULMASI PLANLANAN SU YAPILARININ YAKINLARINDAKİ İSTASYON: GEÇİCİ İSTASYON

HİDROMETRİ İSTASYONLARININ SIKLIĞI: DÜZ BÖLGELERDE 1000-2500 KM², DAĞLIK BÖLGELERDE 300-1000 KM²

TR’DE HİDROMETRİ İSTASYONLARININ İŞLETİLMESİ: 1935

DSİ: 1117 GÖZLEM İSTASYONU İŞLETİR.

BİR ÖNCEKİ TAKVİM YILININ 1 EKİM’DEN BAŞLAYIP O TAKVİM YILININ 30 EYLÜL’ÜNE KADAR SÜREN YIL: SU YILI

 

7. ÜNİTE

AKARSU VERİLERİNİN ANALİZ EDİLMESİNİN AVANTAJLARI:

AKARSULARA AİT AKIM REJİMLERİNİN BELİRLENMESİ, AKARSULARI KENDİ ARASINDA KARŞILAŞTIRMA İMKANI SUNMASI, GELECEKTEKİ AKIMLARIN TAHMİNİNİN KOLAYLAŞMASI

 

BİR AKARSU KESİTİNDEKİ AKIŞ MİKTARININ ZAMANLA DEĞİŞİMİNİ GÖSTEREN GRAFİK:  HİDROGRAF

 

BİR HAVZADAKİ AKIM HİDROGRAFININ ŞEKLİ ŞU FAKTÖRLERE BAĞLIDIR:

ZEMİNİN ÖZELLİKLERİ, HAVZANIN ŞEKLİ, HAVZANIN ÖNCEKİ NEM İÇERİĞİ, SAĞANAK YAĞIŞLARIN SÜRESİ

 

HİDROGRAFIN ELEMANLARI:  YÜKSELME  (KABARMA) EĞRİSİ, TEPE (PİK) NOKTASI, ALÇALMA (ÇEKİLME) EĞRİSİ,  TABAN AKIŞI

HİDROGRAFIN 2 NOKTA ARASINDAKİ AKIMIN, SÜREKLİ ARTIŞ İÇERİSİNDE OLDUĞU KISIM: YÜKSELME EĞRİSİ

 

 YÜKSELME EĞRİSİ, ŞU ETKENLERE BAĞLI DEĞİŞİKLİK GÖSTERİR: YAĞIŞIN ÖZELLİKLERİNE VE YAĞIŞ ÖNCESİ ŞARTLARINA

YAĞIŞIN ZAMAN İÇERİSİNDEKİ DAĞILIŞINI GÖSTEREN, HİDROGRAFIN AĞIRLIK MERKEZİ İLE TEPE NOKTASI ARASINDAKİ ZAMAN ARALIĞI: GECİKME ZAMANI (LAG TIME)

AKIMIN GİDEREK AZALDIĞI HİDOGRAF KISMI: ALÇALMA (ÇEKİLME) EĞRİSİ

BİR AKARSU ÜZERİNDE SAĞANAK VE DOLAYSIZ AKIŞ ÖNCESİNDE VAR OLAN AKIM: TABAN AKIŞI

TABAN AKIŞI ÜZERİNE DOLAYSIZ AKIŞ EKLENİRSE: TAŞKIN HİDROGRAFI OLUŞUR.

TABAN AKIŞINDA KULLANILAN FORMÜL: N=0.9XA⁰²

HİDROGRAFI ETKİLEYEN FAKTÖRLER:

HAVZA MORFOMETRİSİ, TOPOGRAFYA, YAĞIŞIN HAREKET YÖNÜ, ZAMİNİN ÖNCEKİ NEM İÇERİĞİ

HİDROGRAFIN BELİRLEYECEĞİ ÖZELLİKLERİNİ VEREN MORFOMETRİK ÖZELLİKLER: UZUNLUK ORANI VE ŞEKİL FAKTÖRÜ

 

AKIM SÜREKLİLİK EĞRİLERİNİN KULLANILDIĞI ÇALIŞMALAR:

AKARSULARDAKİ NET AKIM TAHMİNLERİ, MUHTEMEL SU GÜCÜNÜN DEĞERLENDİRİLMESİ, AKARSU KİRLENME ÇALIŞMALARININ DEĞERLENDİRİLMESİ, FARKLI AKARSU HAVZALARINDA JEOLOJİK YAPININ ETKİSİNİN BELİRLENMESİ-KIYASLANMASI

 

ZAMANIN % 95’İ AŞAN AKIM DEĞERİ: DÜŞÜK AKIM ANALİZLERİ İÇİN KULLANILIR.

ZAMANIN % 50’SİNİ AŞAN AKIM DEĞERİ: ORTALAMA AKIM DEĞERİDİR.

ZAMANIN % 10’UNU AŞAN AKIM DEĞERİ: YÜKSEK AKIM-TAŞKINLAR İÇİN KULLANILIR.